فیبر غذایی

کل دریافت فیبر روزانه می‌بایست بین ۳۰ – ۲۵ گرم برای بالغین باشد. دریافت فیبر بالا به همراه رژیم کم‌چرب در بهبود سطح لیپید خون موثر است و مطالعات نشان داده اند که استفاده از فیبر با کاهش میزان مرگ ومیر ناشی از بیماریهای قلبی عروقی ارتباط دارد.

کاهش کم ولی بسیار موثر LDL با مصرف فیبرهای محلول دیده شده است.

منابع فیبر محلول شامل: جو دوسر، حبوبات، پکتین میوه‌ها، پسیلیوم و صمغ‌های خاص می‌باشد.

میزان کاهش در سطح کلسترول احتمالاً با درجه هیپرکلسترولمی ارتباط دارد. سطح کلسترول اولیه بالا، کاهش بیشتری را با مصرف فیبر محلول به دنبال دارد؛ وقتی که فیبر محلول به رژیم غذایی کم چرب افزوده می‌شود بطور متوسط ۱۴ % کاهش کلسترول در افراد مبتلا به هیپر کلسترولمی داریم و این میزان در افراد سالم حدود ۱۰ % است.

مقدار فیبر مورد نیاز برای ایجاد اثرات کاهش دهنده لیپید توسط منابع غذایی متفاوت است برای بهره گیری از این اثر به حبوبات بیشتری نسبت به پکتین یا صمغ ها نیاز است.

مطالعات تجربی نشان داده‌اند که فیبر، عمدتاً فیبر محلول، مقاومت انسولینی را بهبود بخشیده و سیری را افزایش می دهد و دریافت انرژی را تعدیل می‌کند؛ این یافته ها احتمالاً با ارتباط بین دریافت فیبر و کاهش بروز بیماریهای قلبی عروقی و مرگ و میر مرتبط هستند.

نکته قابل توجه این است که با وجود مزایای قابل توجه فیبرهای نامحلولی مانند سلولز و لیگنین، این فیبرها تأثیری بر روی سطوح کلسترول سرم ندارند.

بطور کلی توصیه می‌شود که از مصرف روزانه ۳۰-۲۵ گرم فیبر حدود ۱۰-۶ گرم آن از فیبرهای محلول باشد، بدین منظور مصرف ۵ سهم یا بیشتر از سبزیجات و میوه ها و ۶ سهم یا بیشتر از غلات (دانه کامل) و حبوبات به طور روزانه در رژیم غذایی لازم است.

جدول شماره ۱- مقدار فیبر محلول یا ماده غذایی حاوی فیبر محلول که جهت کاهش چربی خون باید در رژیم غذایی وجود داشته باشد.

پروتئین سویا

نشان داده شده است که اضافه نمودن پروتئین سویا به رژیم کم‌چرب برای بیماران مبتلا به بیماریهای قلبی عروقی یا سالم در کاهش کلسترول تام، TG و LDL و افزایش HDL موثر است. مصرف روزانه تقریباً ۵۰ گرم پروتئین سویا به جای پروتئین حیوانی، سبب کاهش کلسترول می‌شود.

فیتواستروژن های موجود در سویا نقش مهمی در کاهش کلسترول بازی می‌کنند.

مصرف متوسط پروتئین سویا در حدود ۴۷ گرم در روز باکاهش ۳/۹% کلسترول تام، کاهش ۱۳% کلسترولLDL و کاهش ۱۱% تری‌گلیسرید همراه بوده است حال آن که هیچ اثر قابل توجهی در کلسترول HDL با مصرف سویا مشاهده نشده است. مصرف پروتئین سویا (۴۰ گرم در روز) که حاوی مقادیر متوسط تا بالای ایزوفلاوون‌ها (isofavonese) است باعث اثرات مفید در لیپیدهای پلاسما می‌گردد. جزء اصلی پروتئین سویا که باعث کاهش لیپیدهای پلاسما می‌شود هنوز مشخص نشده است.

با این وجود ایزوفلاوون ها باعث مهار چسبندگی پلاکت‌ها به جدار سلول‌های اندوتلیوم، تغییر فعالیت فاکتور رشد و مهار تکثیر سلولی می‌شوند. این فرایند‌ها در تکوین آترواسکلروز نقشی اساسی دارند.

سیر

سیر، پیاز و تره‌فرنگی در خانواده آلیوم قرار دارند و حاوی موادی به نام فیتوکمیکال هستند که باعث کاهش کلسترول پلاسما و کاستن خطر بیماری عروق کرونر می‌شوند. مطالعات روی روغن سیر و پودر سیر اثر مفیدی را نشان نداد احتمالاً به این علت که اجزاء فعال در این فرآورده‌ها یافت نمی‌شود.

پنج مطالعه در مورد سیر نشان داد که کاهش اساسی در حدود ۹% در کلسترول با مصرف روزانه یک حبه یا نصف حبه سیر به مدت ۴ تا ۶ ماه دیده می‌شود.

بنابر مطالعات انجام شده، دریافت مکمل‌های سیر در مردانی که دچار هیپرکلسترومی هستند، به طور چشمگیر کلسترول تام خون و LDL را پایین می‌آورد.

توجه: نکته بسیار مهم آنکه در صورت مصرف دارو های کاهنده چربی، کاهنده فشارخون یا ضد انعقاد ها(وارفارین) قبل از مصرف سیر یا مکملهای غذایی سیر یا قرص آن با رژیم درمان خود مشورت کنید.

کلسیم

مکمل کلسیم باعث کاهش LDL به مقدار کم می‌شود.

بنابر مطالعات، تجویز ۱۲۰۰ میلیگرم کربنات کلسیم منجر به کاهش LDL به میزان ۴/۴ % و افزایشHDL تا ۱/۴ % در مردان که تحت رژیم گام اول قرار گرفته بودند شد.

آنتی‌اکسیدانها

ویتامینهای E و C و بتا کاروتن در سطوح فیزیولوژیک نقش آنتی اکسیدانی در بدن دارد. در سطوح مکمل، بسته به غلظت، یونهای فلزی می توانند هم پیش (پرو) اکسیدان و هم آنتی اکسیدان باشند.

اصلی ترین عملکرد ویتامین E پیشگیری از اکسیداسیون چربی های غیر اشباع در دیواره سلولی است. ویتامین E و بتاکاروتن هر دو توسط ذرات LDL در خون حمل می شوند بنابراین ویتامین های یاد شده از اکسیداسیون LDL جلوگیری می کند.

مطالعات جدید منتشر شده مربوط به پیشگیری اولیه در مورد اثرات ویتامین E و بتاکاروتن ارتباط مشخص و مفید بین مصرف این آنتی‌اکسیدانها و بیماری‌های قلبی-عروقی به طور قطعی ثابت نشده است، در حالی که نتایج امیدبخش مطالعات پیشگیری ثانویه مشوق استفاده بیشتر از مکمل‌های ویتامین E است.

توصیه‌های اخیر انجمن قلب آمریکا نیز مبنی بر مصرف رژیم متعادل و استفاده از میوه‌ها و سبزی‌های غنی از آنتی‌اکسیدانها است. اگر چه رژیم غذایی به تنهایی ممکن است تامین کننده ویتامین E مورد نیاز به مقدار کافی نباشد اما باعث کاهش خطر می‌شود.

مصرف چای، پیاز، عصاره انگور و گریپ‌فروت بخاطر فنولیک اسید و فلاوونوئیدها و اثر آنتی‌اکسیدانی آن ها توصیه شده است.

توجه: نکته بسیار مهم آنکه در صورت مصرف دارو های کاهنده چربی، کاهنده فشارخون یا ضد انعقاد ها(وارفارین) قبل از مصرف گریپ فروت با رژیم درمان خود مشورت کنید.

فولیک اسید، ویتامین B6 و ویتامین B12

مطالعات اپیدمیولوژیک اشاره می‌کنند که سطح بالای هوموسیستئین پلاسما به عنوان یک فاکتور مستقل و غیرلیپیدی برای بیماری های قلبی عروقی محسوب می‌شود.

فولیک اسید، ویتامین B6 و ویتامین B12 جهت متیلاسیون هوموسیستئین ضروریند و کمبود B6 سبب مهار متابولیسم هوموسیستئین می‌گردد.

هیپرهوموسیستئینی با سطح پایین پلاسمای فولات و B6 مرتبط است.

اینکه هموسیستئین به طور مستقیم آتروژنیک بوده و یا مشخصه‌ای برای وضعیت B6 و فولات است، هنوز مشخص نیست.

فاکتورهای شیوه زندگی در مطالعه ای که دریافت پایین فولات، سیگار کشیدن و مصرف کافئین را بررسی کرده بود، با سطح هموسیستئین بالا به طورنزدیکی مرتبط بود.

مطالعات دیگر نیز ارتباطی وابسته به دوز بین سطوح هموسیستئین خون و خطر بیماری قلبی-عروقی گزارش نموده‌اند. اگرچه شواهد معنی‌داری مبنی بر ارتباط بین سطح هموسیستئین و بیماری کرونری قلب وجود دارد اما انجمن قلب امریکا هنوز غربالگری عمومی سطح هموسیستئین پلاسما را قبل از دستیابی به نتایج کارآزمایی‌های بالینی گسترده توصیه نمی‌کند، با این وجود بر دریافت مقادیر توصیه شده فولات و ویتامین های B6 و B12 از طریق مصرف سبزی‌ها، میوه‌ها، حبوبات، گوشت، ماهی‌ها و غلات غنی‌شده تاکید می‌ورزد. غربالگری هموسیستئین و مصرف غذاهای غنی‌شده با ویتامین‌ها و دریافت مکمل‌های ویتامینی در مقادیر مناسب (۴/۰ میلی‌گرم اسیدفولیک، ۲ میلی‌گرم ویتامین B6 و ۶ میکروگرم B12) ممکن است برای افراد در معرض خطر مانند داشتن سابقه فامیلی بیماری قلبی- عروقی زودرس مناسب باشد.

غنی‌سازی دانه‌های سویا و آرد با فولیک اسید می‌تواند برای افرادی که در معرض خطر هستند جهت دریافت فولیک اسید آنها کمک کننده باشد.

مکمل‌یاری فولیک اسید نباید پیش از اندازه‌گیری سطح B12 در افرادی که در معرض خطر کمبود ویتامینB12 هستند شروع گردد چرا که فولیک اسید می‌تواند کمبود B12 را بپوشاند.

با این حال B6، B12، فولیک اسید و ریبوفلاوین برای سلامت طبیعی قلب لازم هستند.

جایگزین‌های چربی

در حال حاضر محصولات متنوعی توسط تکنولوژی صنایع غذایی فرآیند شده اند که جایگزین های بخشی از چربی و یا تمام آن در فرآورده های غذایی هستند.

اگرچه این محصولات می‌توانند به کنترل چربی رژیمی کمک کنند، اما به طور عمده استفاده از غذاهای کم‌چرب یا بدون چربی در برنامه رژیم غذایی می‌بایست مورد توجه قرار گیرد. چراکه به کارگیری این جایگزین ها در اصلاح عادات غذایی تاثیری نداشته و با قطع مصرف آن ها عادات غذایی نادرست که سبب اختلال سطح لیپیدها شده بودند همچنان در سر جای خود وجود دارند.

جایگزین‌های چربی از نظر طعم و قوام کیفیت مشابهی با چربی دارند. اما ممکن است در پخت و پز کاربرد مشابه نداشته باشند.

غذاهای بدون چربی می‌بایست در حد تعادل مصرف گردند به خصوص اگر از لحاظ سدیم و شکر غنی باشند. جایگزین‌های چربی به طور معمول در غذاهایی مثل انواع کیک و میان‌وعده‌ها استفاده می‌شوند.

عوامل دیگری که بر سطح چربی خون اثر دارند

• رژیم غنی از فیبرهای محلول:

این رژیم دارای اثرات کاهنده کلسترول و تنظیم کننده وزن است چرا که غذاهای با فیبر زیاد معمولا دارای چربی کمتری هستند. همچنین این غذاها با مهار انسولین پلاسما باعث مهار گرسنگی و ایجاد حالت سیری می‌شوند.

دریک مطالعه مروری بر روی بیش از هفتاد مطالعه دیگر در مورد فیبرهای محلول مشخص نمودند که ۸۸% از گزارش‌ها نشان دهنده کاهش قابل توجه کلسترول تام و ۸۴% گزارش‌ها نشان‌دهنده کاهش قابل توجه کلسترول LDL است، در حالی که ۷۵% مطالعات هیچ تغییری را در کلسترول HDL گزارش نکردند. همچین ۸۶% این مطالعات هیچ تغییری را در سطح تری‌گلیسرید نشان نداند.

در رژیم گام اول کاهش متوسط کلسترول تام با فیبرهای محلول ۱۱% بود.

مقادیر مناسب مصرف فیبر محلول برابر ۶ سهم یا بیشتر از محصولات غلات کامل، ۶ سهم از میوه و یا سبزی‌ها و یک سهم از حبوبات در روز است. فیبرهای محلول مشتق از پکتین و صمغ درای اثرات کاهنده کلسترول هستند. بتاگلیکان صمغی است که در فرآورده‌های جوی دوسر و پسیلیوم یافت می‌شود و دارای اثرات کاهنده کلسترول LDL است.

معمولا بیماران به افزایش مصرف فیبرها توصیه می‌شوند. مقدار لازم مصرف فیبر ۲۰ تا ۳۰ گرم در روز است که بهتر است ۳۳% از آن به صورت نامحلول باشد. نشان داده شده است که در بیماران با کلسترول خون بالا مصرف ۱ قاشق چای‌خوری (۱ tsp) از فیبرهای محلول (۱۰ گرم) ۳ بار در روز باعث کاهش ۸% در کلسترول LDL می‌شود. بهترین منابع فیبرهای نامحلول شامل جوی دوسر، حبوبات، بقولات و حبوبات خشک هستند. میوه‌ها، سبزی‌هاو ماءالشعیر شامل فیبرهای محلول و نامحلول با هم هستند. مکمل‌های فیبری که از پکتین، صمغ‌ها و سبوس پسیلیوم درست می‌شوند نیز از دیگر منابع هستند اما حالت چسبندگی، طعم و عوارض گوارشی این مواد مانع از مصرف دراز مدت آنها می‌شود.

یک رژیم غنی از فیبر محلول همراه با رژیم‌های پایین آورنده چربی خون می‌تواند باعث کاهش بیشتر کلسترول خون شود. غذاهای پرفیبرمعمولاً دارای چربی کم و غنی از مواد معدنی مثل آنتی‌اکسیدان، فیتوکمیکال‌ها، کلسیم و آهن هستند. مشکلاتی مانند نفخ و مدفوع شل به تدریج تا زمان عادت به مصرف این غذاها بر طرف می‌شود.

فرم‌های شدید اختلالات چربی

فرم‌های شدید دیس‌لیپیدمی اغلب نتیجه اختلال ژنتیکی در متابولیسم لیپوپروتئین‌ها است.

اعضای خانواده فردی که مبتلا به این عارضه نادر می شود، نیز می‌بایست مورد غربالگری چربی برای درمان رژیمی و یا دارویی، قرار گیرند.

۵ غذای بد برای قلب؟؟؟!!!

در فرهنگ ما وقتی که به ما بگویند نه، فقط دوست داریم که آن کار را انجام دهیم یا دست کم آن کار را یکبار تجربه کنیم که واقعاً چرا نه؟ در مورد ارتباط نوع تغذیه با بیماریها و پرهیز از یک غذای خاص موضوع کمی از فقط یک نه ساده پیچیده تر است. چرا که هیچ یک از مواد غذایی به طور ذاتی بد نیستند و در واقع این ما هستیم که با رفتار و عادات غذایی نادرست و زیاده روی  یا کم خوری یک ماده غذایی خاص باعث بروز یک بیماری خاص در بدن مان می شویم. با این وصف ۵ ماده غذایی را که در صورت عدم تعادل و زیاده روی می توانند خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را افزایش دهند به اختصار نام می بریم:

1. چربی های اشباع: افراط در مصرف این چربیها می تواند در کبد سبب افزایش سنتز کلسترول شود. چربی لبنیات و گوشت قرمز از منابع چربی های اشباع هستند. بنابراین لبنیات کم چرب را انتخاب نموده و در مصرف گوشت قرمز تعادل را رعایت کنید.
2. چربی های ترنس: اغلب در روغنهای جامد هیدروژنه و غذای تهیه شده با آن یافت می شوند. مواد غذایی همچون مارگارین، انواع شیرینیجات، کلوچه و کیک که معمولا با این نوع روغن ها تهیه می شوند از این دسته اند که باید مصرف آنها را کنترل کرد.
3. پروتئین حیوانی: بخصوص گوشت های قرمز که منبع غنی کلسترول هستند. و چنانچه ذکر شد کلسترول به خودی خود نمی تواند بد باشد چرا که بدن انسان به طور متوسط به دریافت روزانه ۳۰۰ میلی گرم از آن نیازمند است. اما آنچه که باعث افزایش کلستول خون و ایجاد بیماریهای قلبی می شود رفتار ما در مصرف زیاد منابع کلسترول است. شاید لازم به ذکر مکرر نباشد که کله پاچه، آبگوشت و زرده تخم مرغ از منابع بسیار غنی کلسترول هستند که گاه ما در مصرف آنها زیاده روی می کنیم اما باید بگوییم که زرده تخم مرغ به تنهایی حاوی چیزی حدود ۳۰۰ میلی گرم کلسترول است. پروتئین های گیاهی، از قبیل حبوبات و سویا به عنوان جایگزین پروتئین های حیوانی توصیه می شوند.
4. کربوهیدرات های تصفیه شده(فاقد سبوس): یک رژیم غذایی مملو از کربو هیدرات های فاقد سبوس، نان های سفید، ماکارونی، انواع کیک، نوشابه ها، آب میوه های مصنوعی، قند یا شکر می تواند برای سلامت قلب تحدید جدی ایجاد کند. بنابراین در مصرف این مواد نیز تعادل را حفظ کنید. جایگزینی کربوهیدرات ها و نان های سبوس دار به جای انواع فاقد سبوس و میوه های طبیعی به جای نوشیدنی های مصنوعی توصیه می شود.
5. نمک: افراط در مصرف نمک نیز می تواند سبب افزایش فشار خون و گسترش بیماری های قلبی عروقی شود. غذا های فرایند شده، کنسروها، غذاهای نمک سود، تخمه و آجیل های شور از منابع غنی نمک در رژیم غذایی ما هستند. که باید آنها را کنترل کرد و یا از انواع کم نمک یا بدون نمک استفاده کنیم. خواندن برچسب های غذایی و مزه کردن غذا ها قبل از افزودن نمک به آنها از راهکارهای مناسب هستند.